Toen ik een jaar of zestien was, kreeg ik de opdracht van mijn docente beeldende vorming om een opstel te schrijven over een kunstwerk. Het schilderij wat me in de schoenen geschoven werd, was Het Zwarte Vierkant van Malevich, uit 1913. Je kunt de moeite doen het te Googlelen, maar ik kan het jullie ook makkelijk maken: het is een wit schilderij van zo’n 50 bij 50 centimeter met in het midden - ja, ja - een zwart vierkant van zo’n 35 bij 35 centimeter. That’s it. Ik voelde me aangetast in mijn eigenwaarde toen ik uitgerekend dát schilderij toegewezen kreeg. ‘Wat een bullshit-schilderij, wat een gebakken lucht!’ zei ik nog vol afkeer. Kunst was mijn uitlaatklep, zowel in het ontvangen als het reproduceren ervan. Laat me vertellen over de kleuren van Mark Rothko, over het gekke dadaïsme, over Andy Warhol met z’n Popart -- maar nee, alsjeblieft niet Het Zwarte Vierkant.

Een paar jaar later liep ik door het Ludwig Museum in Keulen. Het ging in die periode slecht met mij, heel slecht. Musea door de gehele Benelux bezoeken was mijn beste soort afleiding geworden. Ik vroeg dan aan Sebastiaan of ik de auto mee mocht nemen voor een dag en ging vervolgens op zoek naar kunst. Soms ging er iemand mee, soms niet. Het begrijpen, zien en ervaren van kunst zorgde ervoor dat mijn hoofd leeg en mijn lijf rustig werd. Het Ludwig hangt boordevol moderne kunst, waar ik in de loop de jaren heen een enorme voorliefde voor ontwikkelde. Moderne kunst is overigens geen hedendaagse kunst, wat velen denken; het is kunst wat dateert uit het begin van de 19^e eeuw tot ongeveer de jaren 60. Ik slenter wat rond door het museum en geniet van de bombastische kleuren van Rothko, van de hysterie van Warhol en her en der vind ik werken die een belletje van de kunstlessen van vroeger doen laten rinkelen. Ik loop de volgende ruimte binnen en plotseling zie ik Het Zwarte Vierkant hangen. Ik slaak een kleine zucht van verbazing en blijf vol ontzag staan. En daar in het Ludwig Museum, terwijl ik naar een zwart vlak sta te staren, moet ik huilen.

De avant-gardist heeft gepoogd met zijn zelfontwikkelde kunststroming het suprematisme het eindpunt van kunst te bereiken. Stapje voor stapje laat Malevich alles los in zijn kunstwerken: ruimte, perspectief en volume sneuvelen al snel. Hij raakt depressief en doet uitspraken als: ‘Maar als ik het woord ‘dorp’ kan schrijven, waarom zou ik het dan nog schilderen?’ Malevich isoleert zich en hij belandt in een existentiële crisis die hem bijna het leven kostte. Op een gegeven moment maakt hij bijna geen schilderijen meer. Hij is alleen maar bezig met dat hekelige, eindeloze eindpunt. Wanneer ook kleur eraan moet geloven, blijft hij achter met louter compositie en vorm: Het Zwarte Vierkant werd geboren. Een werk dat teruggebracht is naar de basis. Naar de essentie. Naar de bron.

Het Zwarte Vierkant van Malevich is inmiddels mijn favoriete schilderij van alle tijden. Jorge Oteiza, een Spaanse kunstenaar, heeft de boodschap van Malevich tot een nóg hoger level getild. Hij nam Het Zwarte Vierkant als inspiratiebron en heeft in een driedimensionaal stalen kunstwerk de ‘negative space’ van Het Zwarte Vierkant laten zien. Dat is een knap staaltje werk, als je het mij vraagt.

Waar ik eerder musea opzocht wanneer ik angstig of depressief was, ben ik dat nu absoluut niet. Ik ben vandaag jarig en voor het eerst in jaren voel ik me ook oprecht zo. Ik dans door het Guggenheim-museum in Bilbao. Een museum waarvan ik nooit had gedacht hem ooit nog te zullen zien. Ik huppel door de ruimtes, maak hier en daar een koprol en maak foto's van de prachtige architectuur. Opeens zie ik Oteiza's beeld staan in een van de ruimtes die gewijd is aan vroegmoderne kunst. Ik maak een vreugdesprongetje en loop eropaf. In plaats van dat ik in het moment geniet van het werk, besluit ik zonder aarzelen meteen mijn museumbuddy te contacten. Uit puur enthousiasme stuur ik mijn beste vriend een uitgebreid spraakbericht. Wat voor hem hoogstwaarschijnlijk klinkt als incoherente gebazel over een Russische pionier, merk ik dat het voor mij kraakhelder begint te worden. Daar sta ik dan, in het Guggenheim in Bilbao. Ik straal. Net als Malevich ben ik teruggekeerd naar mijn basis, naar mijn essentie, naar mijn bron. Alleen heb ik de munt zo kunnen opgooien, dat hij met de goede kant naar boven op de tafel is geland.

Bien à toi,
Marit